Janusz Kusociński

 Instytut Pamięci Narodowej

Aresztowanie mistrza olimpijskiego

28 marca 1940 r. aresztowany został przez Niemców Janusz Kusociński, jeden z najpopularniejszych sportowców II Rzeczypospolitej, laureat licznych zawodów biegowych, mistrz olimpijski w biegu na 10 km, żołnierz kampanii wrześniowej oraz działacz konspiracyjny.

Janusz Tadeusz Kusociński urodził się 15 stycznia 1907 r. w Warszawie. Wychowywał się w wielodzietnej rodzinnie w podwarszawskim Ołtarzewie. Jego ojciec Klemens był urzędnikiem kolejowym, jak również prowadził gospodarstwo rolne. Dwaj bracia Janusza Kusocińskiego zginęli na froncie: Zygmunt podczas I wojny światowej, zaś Tadeusz podczas wojny polsko-bolszewickiej. Kusociński uczęszczał do Państwowej Średniej Szkoły Ogrodniczej, którą ukończył ją w 1928 r. Maturę zdał zaocznie, następnie ukończył studia na Akademii Wychowania Fizycznego w Warszawie.

Janusz Kusociński już jako dziecko przejawiał duże zainteresowanie sportem. Grał w palanta oraz w piłkę nożną, chciał zostać piłkarzem. Był członkiem wielu amatorskich drużyn piłkarskich. W 1925 r. trafił do Robotniczego Klubu Sportowego „Sarmata”, gdzie rozpoczął treningi piłkarskie. To właśnie w klubie „Sarmata” otrzymał od kolegów swój słynny przydomek „Kusy”.

Przygodę z lekkoatletyką rozpoczął przez przypadek: z powodu braku jednego zawodnika, zaproponowano mu start w sztafecie. Podczas tych zawodów jego drużyna wygrała. Zwycięstwa w kolejnych zawodach oraz wyjazd w 1927 r. na Igrzyska Robotnicze do czeskiej Pragi spowodowały, że Janusz Kusociński zaczął poważnie myśleć o związaniu się ze sportami biegowymi. W 1929 r. przeszedł z „Sarmaty” do KS „Warszawianka” i z tym klubem był związany do 1939 r.

Wielokrotnie bił rekordy Polski oraz zdobywał tytuły mistrza Polski na średnich i długich dystansach. Dwukrotnie pobił najlepsze wyniki na świecie w biegach na 3000 m oraz na 4 mile. Największym sukcesem Janusza Kusocińskiego było zdobycie złotego medalu w biegu na 10 km na X Letnich Igrzyskach Olimpijskich w Los Angeles w 1932 r. Po tym sukcesie lekkoatleta stał się ulubieńcem Polaków.

Wybuch II wojny światowej przerwał sportowe plany Kusocińskiego. Sportowiec zgłosił się jako ochotnik do polskiej armii, walczył w stopniu kaprala w kompanii karabinów maszynowych II batalionu 360. Pułku Piechoty. Za udział w walkach w obronie Warszawy, podczas których był dwukrotnie ranny, został odznaczony Krzyżem Walecznych.

Po kapitulacji pozostał w Warszawie, gdzie rozpoczął pracę jako kelner w barze „Pod kogutem” przy ulicy Jasnej. Było to miejsce, w którym gromadzili się warszawscy sportowcy. Janusz Kusociński od razu rozpoczął działalność konspiracyjną, w miejscu swojej pracy kolportował i rozprowadzał tajną i nielegalną prasę. W okresie tym posługiwał się pseudonimem „Prawdzic”. Janusz Kusociński został aresztowany przez Gestapo 28 marca 1940 r. w bramie domu, w którym mieszkał, przy ul. Noakowskiego 16.

Początkowo przebywał w więzieniu mokotowskim, a następnie w siedzibie Gestapo przy al. Szucha 25. W czasie przesłuchań był torturowany. Janusz Kusociński został zamordowany przez Niemców kilka miesięcy później. W dniu 20 lub 21 czerwca 1940 r., wraz z innymi więźniami, został wywieziony z Warszawy w rejon Puszczy Kampinoskiej, w okolice Palmir. Zginął w trakcie jednej z masowych egzekucji przedstawicieli polskiej inteligencji, przeprowadzanych w ramach Akcji AB, tj. tzw. Nadzwyczajnej Akcji Pacyfikacyjnej (Außerordentliche Befriedungsaktion – AB).

Warto pamiętać, że w wyniku egzekucji przeprowadzanych w Palmirach w okresie od grudnia 1939 r. do lipca 1941 r. Niemcy zamordowali ponad 1700 polskich obywateli, w tym także pochodzenia żydowskiego.

Tekst: Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej