Siły zbrojne II RP (70).

Romuald Szeremietiew

 

W II RP było ok. 4 mln mężczyzn przeszkolonych wojskowo. Plan mobilizacyjny przewidywał powołanie pod broń 1,5 mln żołnierzy, co oznaczało, że ponad połowa zdolnych do obrony kraju pozostanie poza wojskiem. Polska mogłaby wystawić nawet 80 dywizji, ale nie było na to środków.
Koszt wystawienia batalionu piechoty wynosił milion zł. Tymczasem stwierdzono, że wystawienie batalionu terytorialnego - 100 tys. zł.

W grudniu 1936 minister spraw wojskowych gen. Kasprzycki zdecydował o powołaniu wojsk terytorialnych pod nazwą: Obrona Narodowa. Miały być tworzone bataliony piechoty i szwadrony kawalerii (Krakusi).Formowanie pierwszych jednostek ON systemem terytorialnym rozpoczęto w styczniu 1937. Opracowano zasady tworzenia batalionów i brygad ON przy poszczególnych dowództwach okręgów korpusów.

W marcu 1938 utworzono Wydział Obrony Narodowej w Departamencie Piechoty MS Wojsk. odpowiedzialny za organizowanie ON. W maju 1939 postanowiono zorganizować kolejne brygada – wprowadzono etaty jednostek. Wydział ON włączono do utworzonego Biura do Spraw Jednostek Obrony Narodowej na czele którego stanął gen. bryg. Kazimierz Sawicki (w przyszłości wyższy dowódca AK).

Było pięć typów batalionów. Liczyły od 400 do 700 - 800 żołnierzy. Różnorodnie uzbrojone w broń maszynową, granatniki, moździerze. Na ogół nie posiadały broni przeciwpancernej. Były przewidziane do działań obronnych na terenach zurbanizowanych, w korzystnych warunkach terenowych przy wsparciu wojsk regularnych (nie przewidywano samodzielnych działań taktycznych).

Żołnierze nie byli koszarowani. Przechowywali mundury w swoich miejscach zamieszkania, broń i pozostałe wyposażenie na najbliższym posterunku Policji Państwowej, bądź w najbliższej jednostce wojskowej. Podczas uroczystości żołnierze ON wkładali niekiedy stroje regionalne.

W sierpniu 1939, po mobilizacji, Obrona Narodowa wystawiła 17 brygad i 82 bataliony, łącznie 1600 oficerów i 50 000 podoficerów i szeregowców. W czasie wojny sformowano dodatkowe bataliony ON. Zważywszy na ograniczone możliwości finansowe i i sprzętowe oraz krótki czas formowania ON (dwa i pół roku) był to naprawdę wielki sukces

Jednostki ON okazały się bardzo skuteczne w walkach obronnych (np. obrona Leszna), nie mogły sprostać niemieckim wojskom w działaniach manewrowych. Dlatego bataliony ON przeformowano w 55 Dywizję Piechoty, Brygadę Strzelców Pomorskich, rezerwowy 208 Pułk Piechoty, weszły w skład 1, 2 i 3 brygad górskich, utworzyły 202 Pułk Piechoty. Bataliony morskie ON weszły w skład Lądowej Obrony Wybrzeża, inne włączono w skład dywizji i brygad wojsk operacyjnych.

Niemcy traktowali żołnierzy ON, zwalczających niemiecką dywersję, z najwyższą brutalnością, rozstrzeliwali ich bez sądu, zwłaszcza oficerów. Gestapo wyszukiwało w obozach jenieckich oficerów ON i ich mordowano: rozstrzelano płk Kalabińskiego dowódcę 55 DP, oficerów wielkopolskiej brygady ON ścięto toporami.