Klub Miłośników Historii Polski
29 lutego 1768 roku w Barze na Podolu zawiązano zbrojny związek szlachty polskiej, z zaprzysiężeniem aktu założycielskiego w obronie wiary katolickiej i niepodległości Rzeczypospolitej, skierowany przeciwko: protektoratowi Imperium Rosyjskiego, królowi Stanisławowi Augustowi Poniatowskiemu i popierającym go wojskom rosyjskim. Celem konfederacji było zniesienie ustaw narzuconych przez Rosję, zwłaszcza zapewniających równouprawnienie innowiercom. Przez niektórych historyków uważana jest za pierwsze polskie powstanie narodowe.
Ogólną nazwą konfederacji barskiej określa się 66 lokalnych konfederacji Korony i Litwy. Przedstawiciele tych 66 cząstkowych związków tworzyli zorganizowany pod koniec października roku 1769 naczelny organ władzy zwany Generalnością. Naczelne hasło konfederatów brzmiało "Wiara i Wolność", a w kwestiach ustrojowych połączyli się w ich szeregach konserwatyści z reformatorami.
4 marca 1768 roku w Barze, w dniu św. Kazimierza, zawiązano i zaprzysiężono związek zbrojny Konfederacji.
23 marca 1768 roku na Radzie Senatu podjęto uchwałę o wezwaniu wojsk rosyjskich w celu stłumienia Konfederacji Barskiej. Za głosowało 14 senatorów, m.in. prymas Gabriel Podoski, podskarbi wielki koronny Teodor Wessel, marszałek nadworny koronny Franciszek Wielopolski, Władysław Roch Gurowski. Stanisław August Poniatowski gotów był podpisać uchwałę Senatu nawet wbrew większości senatorów, "aby tym okazać swą gorliwość i niewzruszoną wierność ku Rosji".
Za czołowych bohaterów konfederacji uchodzą Kazimierz Pułaski (obrońca Jasnej Góry), Kozak Józef Sawa Caliński (na Mazowszu) oraz Józef Zaremba (w Wielkopolsce), a także uważany za proroka charyzmatyczny kapłan, karmelita Marek Jandołowicz (ksiądz Marek).
Konfederaci pozostawili po sobie bogaty zbiór pieśni. Najsłynniejsze z nich to "Zdaj się, Polaku, w opiekę Maryi", "Stawam na placu z Boga ordynansu", "Piosenka o Drewiczu". Do tego powstania nawiązywali pisarze, m.in. Juliusz Słowacki w dziele "Ksiądz Marek" ze znaną "Pieśnią konfederatów", a także w dramacie "Sen srebrny Salomei". Adam Mickiewicz artykułem z 1833 roku pt. "O ludziach rozsądnych i ludziach szalonych" tworzy zręby mitu barskiego. Określa w nim rzeczywiste znaczenie konfederacji jako pierwszego polskiego powstania i wzoru wszystkich następnych zrywów narodowych Polaków, powstania łączącego hasłami wolności z symbolami religijnymi.
W walkach po stronie konfederatów udział wzięło do 100 tysięcy ludzi. Stoczono około 500 potyczek. Straty poniesione w Konfederacji Barskiej król Stanisław August Poniatowski w mowie sejmowej 29 sierpnia 1776 ocenił na 60 tysięcy.
Po jej upadku na Sybir zesłano według szacunków samego posła rosyjskiego Nikołaja Repnina ponad 14 tys. konfederatów, resztę przymusowo wcielono do armii rosyjskiej.
Moskale utworzyli obozy przejściowe dla jeńców konfederackich (zaczęli za Konfederacji Barskiej a skończyli w latach 40. XX w.) na warszawskiej Pradze i w Połonnem na Ukrainie, skąd byli oni transportowani etapami do Kijowa, Smoleńska, Orła, Tuły, Kazania i Tobolska. Nikt nie wie ilu ludzi zginęło.
Propaganda państw ościennych starała się wykorzystać konfederację jako jeden z pretekstów do I rozbioru w roku 1772. Decyzja o rozbiorze Polski zapadła w Petersburgu już w połowie roku 1771, jednak ambasador rosyjski Kaspar von Saldern miał polecone trzymanie Polaków w nieświadomości.
W pamięci następnych pokoleń Polaków konfederacja pozostawiła jednak po sobie trwały ślad, stając się mitem narodowym. Konfederaci barscy byli bohaterami licznych utworów literackich: Henryka Rzewuskiego "Pamiątki Soplicy", Aleksandra Fredry "Zemsta" oraz wieszczów romantycznych – Adama Mickiewicza, Juliusza Słowackiego, Zygmunta Krasińskiego – przedstawiani jako rycerze Maryi, męczennicy za Wiarę, Wolność i Ojczyznę.
Walki konfederatów zostały po roku 1990 upamiętnione na Grobie Nieznanego Żołnierza w Warszawie napisem na jednej z tablic: „KONFEDERACJA BARSKA 29 II 1768 – 18 VII 1772”.
Na fot.: "Kazimierz Pułaski pod Częstochową",
obraz Józefa Chełmońskiego z 1875 roku.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz