Tego dnia 1848 Karol Marks i Fryderyk Engels opublikowali Manifest Komunistyczny
Manifest komunistyczny to tekst programowy nowo powstałego Związku Komunistycznego, którego głównymi ideologami i czołowymi działaczami byli Marks i Engels. Dokonali oni w nim syntezy i rozszerzenia swych wcześniejszych tez.
Karol Marks
Karol Marks urodził się 5 maja 1818 roku w Trewirze, w rodzinie o żydowskim pochodzeniu (jego dziadek był Holenderskim Rabinem, który przeprowadził się do Niemiec). Jego ojciec, Heinrich Marks przeszedł jednak, pod wpływem panujących w tamtym czasie w Niemczech nastrojów antysemickich, na luteranizm. Ojciec Marksa był prawnikiem oraz zwolennikiem klasycznego liberalizmu.
W wieku 12 lat Marks poszedł do gimnazjum prowadzonego przez przyjaciela jego ojca, Hugona Wyttenbacha (wcześniej miał prywatnego, domowego nauczyciela). W 1835 roku, wieku 17 lat, rozpoczął studia na Uniwersytecie w Bonn. Studiował tam filozofię i literaturę.
Z początku miał dobre oceny, jednak stopniowo pogarszały się one. Po roku jego ojciec zdecydował się przenieść go na dużo bardziej prestiżowy Uniwersytet Berliński. W lecie 1836 roku zaręczył się z Jenny von Westphalen, która znał od wczesnej młodości, zaś w paździerzu tegoż roku przeniósł się do Berlina i rozpoczął tam studia.
W tamtym czasie związał się z tzw. Ruchem Młodoheglowskim. Publikowane w tym czasie przez Karla Marksa teksty charakteryzowały się dużym wpływem filozofii heglowskiej (pod której wpływem Marks pozostał do końca życia) oraz idealizmu romantycznego.
Od Georga Hegla wziął m.in. tezę, że świadomość ludzka ulega w dziejach rozwojowi i że celem dziejów jest pełne uświadomienie sobie przez jednostkę jej sytuacji w świecie ludzkim. Przeciw temu procesowi działają różnego rodzaju elementy represyjne, mistyfikujące rzeczywistość.
Jedyna siła zdolna się im oprzeć jest Proletariat, który według Marksa reprezentuje interes całego społeczeństwa. Jednak tę dziejową rolę proletariat będzie w stanie spełnić dopiero po zrzuceniu okowów zniewolenia w wyniku rewolucji.
Za główne źródło zniewolenia proletariatu Marks uważał panujący porządek ekonomiczny, którego efektem jest to, że o życiu człowieka nie decydują jego indywidualne cechy, lecz posiadane przez niego pieniądze. Cytując młodego Marksa:
Siła moja jest tak wielka, jak wielka jest siła pieniądza. Cechy pieniądza są moimi – jego właściciela – cechami i siłami. Nie osobowość moja określa wiec, czym jestem i na co mnie stać. Jestem brzydki, ale mogę sobie kupić najpiękniejszą kobietę. A więc nie jestem brzydki, bo działanie brzydoty, jej siłę odstraszającą, zniweczy pieniądz. Sam jestem chromy, ale pieniądz dostarczy mi nóg; a więc nie jestem chromy.Jestem człowiekiem złym, nieuczciwym, niesumiennym, ograniczonym, ale pieniądz doznaje czci, a więc czczony jest i jego posiadacz.
Jedynym sposobem na wyjście z tego ucisku (który wg Marksa był niekorzystny zarówno dla uciskanych, jak i uciskających), była rewolucja i wprowadzenie komunizmu, czyli zniesienia własności prywatnej. Na jednym ze spotkań młodoheglistów po raz pierwszy spotkał Fryderyka Engelsa, było jednak jedynie bardzo powierzchowna znajomość.
Fryderyk Engels
Engels był synem bogatego fabrykanta z Bramen (Wuppertal), który posiadał też fabryki w Menchesterze i Bremie. Studiował na uniwersytecie w Elberfeld, a w 1837 roku został zatrudniony w jednej fabryk ojca w Bremie.
Tam też związał się z ruchem młodoniemieckim i zaczął publikować pierwsze teksty. W 1841 roku zgłosił się ochotniczo do służby wojskowej, którą odbył w Berlinie jako oficer artylerii. To właśnie podczas odbywania służby wojskowej związał się z ruchem młodoheglowskim.
Poza Marksem poznał w Berlinie m.in. Mojżesza Hessa, jednego z pierwszych niemieckich komunistów. W 1842 roku, po skończeniu służby wojskowej, został oddelegowany przez swego ojca do biura swej firmy w Manchesterze. Tam poznał swa żonę, Mary Burns. W 1843 roku poznał założycieli Chrześcijańsko-Socjalistycznego Związku Sprawiedliwych, który 5 lat później pod wpływem Marksa i Engelsa przekształcił się w Związek Komunistyczny. Sam Engels jednak z początku odmówił przystąpienia do tej organizacji.
W między czasie, 19 czerwca 1843 roku Marks ożenił się Jeną von Westphalen i po ślubie oboje wyjechali do Paryża. Tam Karol Marks założył wraz Arnoldem Rouge pismo emigracyjne Roczniki Niemiecko-Francuskie. Jednak w wyniku różnic światopoglądowych dwóch redaktorów ukazał się jedynie jeden podwójny numer tegoż czasopisma. W 1844 roku ponownie spotkał w Paryżu Fryderyka Engelsa.
Tym razem nawiązali oni ze sobą bliską współpracę, która trwała do końca życia Marksa.
Współpraca Marksa i Engelsa
Jak pisze prof. Marcin Król w „Krótkiej Historii myśli politycznej”: Engels, jako bystry obserwator życia, dostarczał przewyższającemu go intelektualnie Marksowi wiedzy praktycznej. Razem wydali m.in. w 1845 roku Świętą Rodzinę, czyli krytykę krytycznej krytyki i w 1846 roku Ideologię Niemiecką.
W tych dziełach, poza dalszym rozwojem wcześniejszych tez Marksa, wprowadzili nowe pojęcia. Wtedy to sformułowali tezę o nieuchronności rewolucji proletariatu i nadejścia komunizmu (która pod pewnymi formami pojawiała się już we wcześniejszych dziełach Marksa).
Marks porzucił w tym czasie idealizm romantyczny i pod wpływem racjonalizmu naukowego Locke’owego empiryzmu sformułował tezę, że byt kształtuje świadomość. Oznacza ona, że otoczenia wywiera przemożny wpływ na życie jednostki. W związku z tym należy badać materialną rzeczywistość, bo to ona przede wszystkim kształtuje człowieka i od jej zmiany zależy wyzwolenie.
Ponadto w tym czasie sformułowali kategorie ideologii, która na stałe weszła do nauk społecznych. Marcin Król tak pisał o kategorii ideologii wg Marksa i Engelsa: Ideologia to wszystkie idee, które nam przyświecają, a które odbijają nie tyle rzeczywisty stan świata, ile są wynikiem naszej wiedzy o nim, wiedzy nieuchronnie zapośredniczonej, zmistyfikowanej. Ideologami w tym rozumieniu byli myśliciele polityczni, religijni czy społeczni.
W 1844 roku Engels wrócił na krótko do rodzinnego Bramen, gdzie razem z Mojżeszem Hessem zorganizował cykl wykładów na temat komunizmu. W 1845 roku w wyniku coraz mocniejszego konfliktu z nieakceptującym jego działalności ojcem, oraz obawiając się aresztowania, opuścił Prusy.
Manifest Komunistyczny
W latach 1845-1848 przebywał to w Brukseli, to w Paryżu, razem z Marksem. W 1847 roku wziął udział w Londynie w kongresie wspomnianego wcześniej Związku Sprawiedliwych. Na owym kongresie, pod wpływem pism Marksa i Engelsa, pojęto decyzje o przeobrażenie związku Sprawiedliwych w Związek Komunistyczny.
Engelsowi zostało powierzone zadanie napisanie tekstu programowego nowego ugrupowania. Efektem jego i Marksa pracy był, opublikowany 21 lutego 1848 roku Manifest Komunistyczny.
Zaczynający się sławnymi słowami Straszne widmo zawisło nad Europą – widmo komunizmu! TekstStanowił syntezę wszystkich wcześniejszych tez Marksizmu, oraz stanowi ich uzupełnienie. W Manifeście autorzy sformułowali tezę o nieustannej walce klas, wynikającej ze stosunku własności środków produkcji.
Autorzy Manifestu uważają stworzenie systemu kapitalistycznego za coś dobrego. Pozwolił on bowiem na zerwanie anachronicznych zależności stanopwych, oraz wytworzenie klasy robotniczej, która poprzez rewolucje będzie mogła zaprowadzić na świecie komunizm. Cytujac prof. Marcina Króla: rewolucyjny charakter koncepcji Marksa i Engelsa nie wynika ze szczególnego zamiłowania do spiskowania czy gwałtu, lecz z samej teorii, z przekonania, że rzeczywistość ulega zmianie w rezultacie konfliktów i sprzeczności, że rewolucja jest niejako naturalnym i nieuchronnym elementem dziejów. Rewolucja dokonuje się wtedy, kiedy dochodzi do odpowiedniego napięcia między siłami wytwórczymi a organizacją życia społecznego. Dlatego rewolucja rozpocznie się najpierw w najbardziej rozwiniętych krajach (Marks i Engels szansę na rewolucję dostrzegali w Niemczech).
Losy Marksa i Engelsa po napisaniu „Manifestu Komunistycznego”
Miesiąc po opublikowaniu Manifestu rozpoczęła się na terenie Niemiec Wiosna Ludów. Zachęceni pierwszymi rozruchami Marks i Engels wrócili do swych ojczystych Prus i w Kolonii założyli (reaktywowali) pismo Neue Rheinische Zeitung.
Postulaty głoszone na jego łamach były stosunkowo łagodne (postulowali tam m.in. sojusz z burżuazją). Latem tego samego roku wydane zostały nakazy aresztowania dla całej redakcji Rheinisch Zeitung. Marks udał się na wygnanie do Londynu, Engels przez pewien krążył po Francji i Belgii, by pod koniec 1848 roku wrócić ostatni raz do Prus, do swego miasta rodzinnego, by wziąć tam udział w rozruchach.
Po ich klęsce także opuścił Prusy i udał się do Anglii. W Anglii, w wyniku konfliktu z ojcem, przez który matka przestała przesyłać mu pieniądze, zrezygnował z działalności publicystycznej i wrócił do pracy w biurze firmy ojca w Manchesterze.
Pracował w tam przez kolejne 19 lat, przy okazji utrzymując z bezzwrotnych pożyczek oddającego się w tamtym czasie działalności publicystycznej. W 1863 roku Marks współzałożył I Międzynarodówkę i został jej sekretarzem i głównym ideologiem.
W 1869 roku zmarł ojciec Engelsa. Fryderyk Engels sprzedał odziedziczone po ojcu udziały w firmie wspólnikowi jego ojca: Gotffridowi Ermanowi, dzięki czemu zyskał środki pozwalające mu na zrezygnowanie z pracy i oddaniu się swej działalności polityczno-publicystycznej. W 1870 roku został wybrany do rady generalnej I międzynarodówki.
W 1881 roku zmarła żona Marksa. 2 lata później dołączył do niej sam Marks. Po jego śmierci Engels został edytorem jego spuścizny. To on dokończył, na bazie notatek Marksa, Kapitał (sam Marks za życia skończył pisać jedynie 1 z 3 tomów, pozostałe to efekt pracy kompilatorskiej Engelsa).
W 1893 roku wziął udział w kongresie II Międzynarodówki w Zurychu, a dwa lata później, w 1895 roku, zmarł. Zgodnie z jego życzeniem, dokonano kremacji jego zwłok, a prochy złożono w morzu, kilka mil w głąb morza od jego ukochanej Beachy Head.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz