Cyklon B

Artur Chmielewski

Komora gazowa – urządzenie służące wykonywaniu wyroków śmierci, przez zatrucie człowieka trującym gazem w hermetycznie zamkniętym pomieszczeniu. Gazami najczęściej używanymi w nazistowskich komorach były tlenek węgla i cyjanowodór. Tlenek węgla był tłoczony z pojemników z gazem (pomieszczenia służące zabijaniu poprzez eutanazję: umieszczonych w osobnym pomieszczeniu poza komorami gazowymi, na przyczepach ciężarówek, na traktorach) lub produkowany z silników spalinowych *. Cyjanowodór był dostarczany przez firmę Degesch pod nazwą “Cyklon B", białawo-niebieskie kryształki w zamkniętych puszkach, najpierw używane były jako ośrodek owadobójczy do ubrań. „Cyklon B" ulatniał się natychmiast po zetknięciu się z powietrzem, gdy rozsypywany był w pomieszczeniu. Naukowo udowodniono, że kwas cyjanowodorowy jest sześć razy bardzie trujący niż chlor, 34 razy bardziej niż tlenek węgla i 750 razy bardziej niż chloroform. Jeden miligram na kilogram wagi ciała wystarczy, aby spowodować śmierć.

Pierwsze nazistowskie komory gazowe dla ludzi zostały wprowadzone do użytku, jako część programu eutanazji, nazywanego "Akcja T4" - operacji eliminowania ludzi chorych fizycznie i psychicznie w Niemczech i w Polsce. W tym czasie najczęściej używano tlenku węgla. W Niemczech był on dostarczany z cylindrów gazowych, w Polsce były to głównie spaliny silników. Pierwszy nazistowski, masowy mord na ludności pochodzenia innego niż niemieckie miał miejsce w październiku 1939 r. w Forcie VII w Poznaiu, gdzie w małych komorach gazowych zabito pacjentów ze szpitala dla psychicznie chorych Owińska. Potem samochody i przyczepy do gazowania były wykorzystywane do zabijania pacjentów innych szpitali psychiatrycznych w Polsce. Mordy te popełniało SS-Sonderkommando Lange.
Po tym jak szef programu eutanazji Viktor Brack zdecydował o używaniu tlenku węgla do mordowania pacjentów szpitali psychiatrycznych w tych krajach, od stycznia 1940, komór gazowych używano w sześciu ośrodkach eutanazji w Niemczech i Austrii. (Hartheim).

Potem, gdy podjęto decyzję o przeprowadzenie akcji “Ostatecznego rozwiązania kwestii żydowskiej”, rozpoczęto używanie gazu z samochodów i stacjonarnych komór gazowych w okupowanych krajach Europy, szczególnie aby uniknąć psychicznych problemów, jakie spotykały żołnierzy SS, gdy strzelali do ludzi, szczególnie Żydów. Conajmniej15 takich ciężarówek do gazowania dostarczono do Einsatzgruppen.
W sierpniu 1941, po kilku eksperymentach z użyciem “Cyklonu B" jako gazu, który zabija, miała miejsce pierwsza masowa egzekucja gazem w Auschwitz 2/3 września 1941. Miało to miejsce w piwnicy Block 11 w Auschwitz Stammlager. Potem w krótkim czasie wczesną jesienią 1941, po raz pierwszy zagazowano ludzi w komorze gazowej Krematorium I (również na terenie Auschwitz Stammlager) .
W listopadzie 1941, został założony obóz zagłady Chełmno, gdzie samochodów do gazowania używano do zabijania Żydów z Łodzi i okolic.
W marcu 1942, powstały stacjonarne komory gazowe w obozie w Bełżcu. Tutaj po wielu eksperymentach z cylindrami gazowymi i spalinami SS zdecydowało się na używanie potężnych silników, które miały produkować tlenek węgla dla tych trzech pierwszych, prymitywnych komór gazowych. Komory Bełżca stały się prototypami dla większych komór gazowych używanych w czasie Aktion Reinhard w obozach eksterminacji Sobibór (maj 1942) i Treblinka (lipiec 1942). W szczytowym momencie w obozie Treblinka, pracowało równocześnie 10 komór gazowych, które w ciągu godziny mogły zabić 2,500 ludzi. Ofiary były zmuszane do wejścia do komory gazowej nagie, z podniesionym rękami, tak by pomieścić jak największą liczbę ciał. Dzieci były wrzucane na górę na tłum. Ten sposób był najbardziej skuteczny, ponieważ powodował, że działanie gazu było szybsze i efektywniejsze (gdy w pomieszczeniu było mało powietrza). Stąd najlepsze były komory tak niskie jak to tylko było możliwe (około 2 metry od podłogi do sufitu).
Aby przeciwdziałać panice wiele nazistowskich komór gazowych urządzano jak łaźnie. Umieszczano znaki z instrukcją kierującą ofiary do miejsca ostatecznej zagłady. Znajdowały się tam atrapy instalacji hydraulicznej oraz, pryszniców. Czasem nawet wręczano każdej ofierze przed wejściem do komory kawałek mydła (w Auschwitz i Chełmnie).

Przenośne komory gazowe [samochody do gazowania i przyczepy] w równym stopniu jak komory stacjonarne były oczyszczane po gazowaniu przez specjalne komanda żydowskie - Sonderkommandos. Ludzie mieli za zadanie wyciąganie ciał, które były mocno splątane i zabrudzone krwią i ekskrementami. W tym celu w zewnętrznych ścianach komór gazowych, służących w Aktion Reinhard zainstalowano większe drzwi (2 metry szerokości, podobne do drzwi garażowych). Podczas gdy drzwi wejściowe, przez które ofiary wchodziły do komór zazwyczaj miały około 1 metra szerokości. Komory gazowe miały podłogi nachylone w stronę dużych drzwi, aby ułatwić I usprawnić usuwanie ciał, gdyż za drzwiami wejściowymi czekały już następne ofiary.

Większość komór gazowych w ośrodkach eutanazji pozostała nienaruszona po wojnie. Natomiast wszystkie budynki obozów służące w Aktion Reinhard zostały zburzone. Komory gazowe obozu Auschwitz-Birkenau wysadziło SS, próbując ukryć ich przeznaczenie. W niektórych obozach komory gazowe można wciąż oglądać.

* Silniki benzynowe (stwierdzenie Petera Witte'a (niemieckiego historyka):
Rudolf Reder, jedyny znany człowiek, który przeżył obóz zagłady Bełżec, (zgodnie z zeznaniem z 1944, które złożył przed Komisją do Badania Zbrodni Hitlerowskich, po raz pierwszy publikowanymi w Krakowie w 1946) przenosił każdego dnia do pomieszczenia w pobliżu komory gazowej, w którym znajdował się motor 4 - 5 kanistrów benzyny (do napędzania motoru). Jego zeznania zostały potwierdzone przez polskiego elektryka Kazimierza Czerniaka, który pomagał w budowie tego pomieszczenia w 1942; opisywał on silnik benzynowy, o mocy 200 lub więcej koni mechanicznych, z którego spaliny były doprowadzane do komory gazowej rurami naziemnymi. (18 listopada 1945). Nie może być mowy o pomyłce tego silnika z silnikiem Diesla, gdyż w języku polskim paliwo do silnika Diesla określa się terminem olej napędowy.
Teoria o stosowaniu w komorach gazowych w obozie Bełżec silnika Diesla jest oparta na zeznaniach Kurta Gersteina (1945) który (zgodnie ze swoim twierdzeniem) nie widział silnika, lecz tylko go słyszał. Stąd w historiografii obozów śmierci pojawił się wątek o używaniu silnika Diesla (nie pojawiło się więcej sugestii).

Przypadek obozu Sobibór jest jeszcze bardziej poza dyskusją. W tym przypadku nawet trzech byłych Gasmeister (Erich Bauer, Erich Fuchs i Franz Hödl), którzy z musieli znać fakty, jako, że zabijali z wykorzystaniem takiego samego typu silnika potwierdzili w sądzie, że był to z pewnością silnik benzynowy. Bauer i Fuchs, byli z zawodu mechanikami samochodowymi, a podczas procesu spierali się tylko o to czy był to silnik marki Renault, czy też rosyjskiego czołgu (prawdopodobnie silnik czołgu lub traktoru) o mocy przynajmniej 200 koni mechanicznych. Dyskutowali również o metodzie zapłonu – czy był nim rozrusznik, czy induktor),których silnik Diesla oczywiście nie miał, gdyż jest to silnik samozapłonowy (znany rosyjski czołg T-34, początkowo miał silnik benzynowy, wersja z silnikiem Diesla została wprowadzona później diesel była rzadkością).

Wszystkie silniki Diesla w obozach Akcji Reinhard również były używane, ale były znacznie mniejsze (według zeznań: silniki mechanicznych mocy 15 koni mechanicznych / 220 Volt / 20 Amperów) i były używane jako generatory prądu do oświetlenia. Być może ten fakt był źródłem nieporozumień związanych z wyjaśnieniem prawdziwego przeznaczenia silników na benzynę.

To samo dotyczy samochodów do gazowania używanych w obozie zagłady Chełmno: z pewnością stosowano tam silniki benzynowe.
Walter Burmeister, kierowca samochodu do gazowania w Chełmnie, wspominał, średni ciężkie ciężarówki Renault z Otto-Motor. Komendant obozu Walter Piller opisywał proces zabijania (gazami wytwarzanymi przez silniki benzynowe). Polscy mechanicy, którzy osobiście naprawiali samochody do gazowania precyzyjnie opisują ogromne silniki benzynowe: „Silnik tego samochodu zużywał 75 litrów benzyny na 100 km, czyli dwa razy więcej niż przeciętny silnik”.