Bitwa pod Megiddo - pierwsze starcie zbrojne w historii które zostało odnotowane w źródłach pisanych.
"...podążałem za dobrym bogiem, królem prawdy. Widziałem zwycięstwa króla, odnoszone przezeń we wszystkich krainach, gdy brał do niewoli książąt fenickich i uprowadzał ich do Egiptu, gdy plądrował wszystkie ich miasta i ścinał ich drzewa, i żadna kraina nie mogła oprzeć się jemu. Utrwaliłem na piśmie zwycięstwa, odnoszone przez niego we wszystkich krainach..."
"Zdobyć tą warowną osadę (Megiddo) to jak zdobyć tysiąc miast."
Bitwa pod Megiddo (XV w. p.n.e.) – zbrojne starcie armii Egiptu i koalicji książąt syryjskich, zjednoczonych wokół Kadesz i Megiddo. Bitwa, wygrana przez Egipcjan, miała decydujący wpływ na przebieg podbojów terytorialnych faraona Totmesa III w Palestynie i Syrii. Było to pierwsze starcie zbrojne w historii, które zostało odnotowane w źródłach pisanych, zawierających dane o przygotowaniach do niej, uzbrojeniu armii egipskiej, przebiegu i wysokości zdobytych przez Egipcjan łupów.
Totmes III ugruntował pozycję Egiptu jako imperium. Jego następcy nie wykazywali się podobną konsekwencją.
Już prawie sto lat temu James Henry Breadsted, sławny egiptolog, nazwał króla Totmesa III Napoleonem Egiptu. Niewątpliwie jego podboje na Bliskim Wschodzie nie mają sobie równych w historii tego starożytnego państwa. Panowanie tego faraona rozpoczęło także okres, kiedy Egipt stał się liczącym graczem na arenie międzynarodowej, a władcy państw całego Bliskiego Wschodu dawali wyraz swojego szacunku wobec egipskich królów.
Badacze przekonują, że Egipscy władcy nie mieli żadnej odgórnie sformułowanej polityki wobec zewnętrznych państw, szczególnie wobec Azji Zachodniej. Niewątpliwie niektórzy królowie, jak Sezostris III, Amenhotep II, czy Echnaton mieli konkretny stosunek do tych krain, ale zależał on od ich osobistego upodobania, często podatnego na kaprysy.
Egipski król uważał, że obce ziemie należały do niego prawem jego boskich przodków. Zdaniem Egipcjan obcokrajowcy nie wiedzieli jak żyć, ani jak używać swoich zasobów. Stąd obce ziemie, ich mieszkańcy i bogactwa musiały być dobrowolnie oddane faraonowi. Jeśli tak się nie działo, ten miał słuszne prawo, by wziąć je siłą. Dla tych, którzy się podporządkowali, były nagrody, dla krnąbrnych tylko zniszczenie.
Tyczy się to także Totmesa III, który jak każdy faraon był przedstawiany jako bohater królewskiej mitologii. Faraon staje do walki w pełnym, frontalnym ataku i nigdy nie ucieka się do podstępu. Jego imię ma być znane przez wieki właśnie dzięki jego czynom. Choć można Totmesowi III przypisać racjonalne pobudki, które kierowały jego podbojami, to nie sposób wskazać jakiejś konsekwentnej myśli politycznej, która za tym stała.
Poprzednicy Totmesa III nie wykazywali poważnego zaangażowania militarnego w Azji Zachodniej. Jedynie Totmes I podjął kampanię w drugim roku swojego panowania i zapewne jako pierwszy egipski władca dotarł do Eufratu. Jednak nie miało to żadnych trwałych efektów. Wkrótce potem w Syrii wzrosło w siłę państwo Mitanni, które zneutralizowało Hetytów i podporządkowało sobie większość lokalnych władców, co odbywało się bez udziału Egiptu.
Totmes III rozpoczął swoje panowanie około 1479 roku p.n.e., będąc jeszcze dzieckiem.
Regencję w jego imieniu objęła jego ciotka Hatszepsut, która kilka lat później ogłosiła się faraonem i panowała formalnie mając Totmesa za koregenta. Możliwe, że śmierć Hatszepsut, około 1458 roku p.n.e. (w 22-gim roku panowania Totmesa III), zachęciła syryjskich władców do uderzenia na Egipt. Wasalni królowie Mitanni pod dowództwem króla Kadesz, miasta leżącego pośrodku doliny rzeki Orontes (obecnie w zachodniej Syrii niedaleko Homs), zjednoczyli swe siły, by zaatakować Egipt, co odbywało się za milczącym przyzwoleniem Mitanni. Armie syryjskich królów rozpoczęły mobilizację i gromadziły się na równinach pod Megiddo w Kanaanie (dzisiejszy Izrael).
Totmes zapewne przewidział problemy ze strony syryjskich władców, gdyż szybkość jego reakcji była zdumiewająca. Zwerbował swoją armię i ruszył na północ przez pustynię Synaju wkraczając bez oporu do Jehem, które było położone na południe od Megiddo. Totmes III odniósł pod Megiddo druzgocące zwycięstwo nad syryjską koalicją. To ta bitwa wielokrotnie potem była wspominana w jego annałach, stąd można sądzić, że skala sukcesu rzeczywiście była znacząca. Po bitwie nastąpiło oblężenie miasta Megiddo, które trwało siedem miesięcy i zakończyło się uznaniem zwierzchnictwa Egiptu przez władców Kanaanu łącznie z królami z Doliny Jordanu i Damaszku.
Totmes III sam był zaskoczony zdobyczami, które uzyskał dzięki tej kampanii. Jak podają jego inskrypcje, zdobył 894 rydwany, 200 pancerzy, w tym dwa brązowe należące do władców Megiddo i Kadesz, 2000 koni i 25 tysięcy zwierząt. Niewątpliwie łupy wojenne stały się jedną z przyczyn kontynuowania wypraw do Azji Zachodniej w następnych latach jego panowania.
Konflikt z państwem Mitanni:
Przez kolejne lata walk Totmes III nie naruszył jednak zasadniczo terytorium Kadesz, najważniejszego konkurenta w regionie, ani Tunip, innego ważnego królestwa syryjskiego. Najpierw skoncentrował swoje wysiłki na umocnieniu zdobyczy w Kanaanie, a potem, w latach 29 i 31 swojego panowania, skupił się na opanowaniu wybrzeża fenickiego, co było o tyle ważne, że ze znajdującego się w tym regionie Byblos Egipcjanie nabywali drewno.
Totmes III rozpoczął budowę imperialnej struktury w zdobytych przez siebie krajach Lewantu. Lokalni władcy nie tylko musieli złożyć przysięgę lojalności wobec swojego nowego suwerena, ale także zostali zmuszeni do oddania części swoich dzieci i krewnych w ręce Egipcjan. Ci byli z kolei kształceni w Egipcie, by zająć potem miejsce dawnych władców na wakujących tronach lokalnych, lewantyjskich państewek.
Co więcej, Totmes III zadbał o to, by niektóre miasta w Syrii miały obowiązek gromadzenia i zaopatrywania w zboże armii egipskiej. Przez to koszty wojny znacząco się obniżyły. Skala i rozmiar akcji militarnych Totmesa III w na południowym i zachodnim Lewancie Bliskim Wschodzie nie miała sobie równych do tej pory w historii Egiptu, ani, po prawdzie, w całej historii tego regionu.
W 33 roku swojego panowania Totmes postanowił uderzyć na źródło oporu przeciw Egipcjanom w Syrii – państwo Mitanni. Ten potężny przeciwnik sukcesywnie wspierał syryjskie państewka w działaniach przeciw egipskim egipskiemu panowaniu. Stąd egipski władca musiał powtarzać swoje wyprawy do Lewantu, by zabezpieczyć zdobycze. Atak Totmesa III całkowicie zaskoczył władcę Mitanni, który najwidoczniej nie spodziewał się tego posunięcia i nie zdołał na czas zwerbować odpowiednich sił. Faraon odniósł duże zwycięstwo. Niestety wydarzenia te znamy jednostronnie, jedynie ze źródeł egipskich, które zwą Mitanni „Nahrin” i nie wymieniają władcy tego królestwa z imienia, stąd niejasne jest który z władców tego państwa uciekł, jak mówią egipskie przekazy, przed atakującą armią faraona.
Niezależnie od tego jak „tchórzliwym” był władca Mitanni i jak zwycięskim Totmes według jego własnych inskrypcji, nie ulega wątpliwości, że zwycięstwo było tymczasowe. Dwa lata później armia Mitanni powróciła, tym razem przygotowana do walki. Choć żadna ze stron nie odniosła zdecydowanego zwycięstwa w stoczonej bitwie niedaleko Aleppo, nie ulega wątpliwości, że było to z korzyścią dla Mitanni: o ile oni walczyli na swoim terytorium, to król egipski znajdował się daleko od domu i każdorazowo musiał sprowadzać armię z Egiptu na kampanie trwające kilka miesięcy. Stąd Mitanni było w stanie skutecznie kontrować wiele z wysiłków faraona.
Podboje w Syrii i kontakty dyplomatyczne:
W tym czasie Totmes III skupił się na opanowaniu regionu zwanego Nuchaszsze, który znajdował się na południe od Aleppo. Region miał duże znaczenie dla Totmesa, który ustanowił władcę zależnego od Egiptu nad tym regionem. Sukces ten jednak nie powstrzymał Tunip i Kadesz od akcji wymierzonych przeciw Egiptowi, które zagrażały jego panowaniu na fenickim wybrzeżu.
Informacje o następnych kampaniach Totmesa III w Azji Zachodniej są niejasne. Wydaje się, że przed 42-gim rokiem jego panowania Mitanni rozpoczęło podjudzać rebelie na opanowanych przez Egipcjan terytoriach. Totmes III wyruszył wtedy ponownie do Syrii i opanował sytuację. Zdołał pokonać i zająć Tunip, chociaż najwyraźniej jedynie przejściowo. Następnie zaatakował terytorium Kadesz. Aż do panowania jego następcy, Amenhotepa II, w egipskich posiadłościach zapanował względny spokój i król mógł powstrzymać się od dalszych kampanii w tym rejonie.
Totmes III zdołał trwale opanować Kanaan i Syrię aż do Damaszku, oraz wybrzeże fenickie. Inne jego wyprawy nie przyniosły trwałych zdobyczy w Azji Zachodniej, choć zdołał wkroczyć nawet na terytorium Mitanni. Zarówno Mitanni, jak i wasalne państwa zależne od tego imperium, Kadesz i Tunip, zostały zasadniczo niepokonane, a władza Mitanni w północnej Syrii była silniejsza niż kiedykolwiek wcześniej.
Od czasu rozpoczęcia kampanii wojennych, szczególnie od wielkiej kampanii 33-go roku przeciw Mitanni, Totmes III nawiązał szerokie kontakty dyplomatyczne. Władcy ościennych imperiów wysyłali faraonowi dary, by podkreślić swój respekt i uzyskać profity kosztem tracącego wpływy Mitanni. Wśród obcych delegacji czterokrotnie pojawili się wysłannicy Hetytów, którzy byli największymi przeciwnikami Mitanni. Kolejnym ważnym państwem była Assuwa, czyli państwo znajdujące się w zachodniej Anatolii. Spośród syryjskich państw dary władcy Egiptu wysłało między innymi Alalach (znajdujące się na zachód od Aleppo). Także władcy Mezopotamii, to jest królowie Asyrii i władcy kasyckiej Babilonii, nie omieszkali wysyłać prezentów potężnemu faraonowi.
Totmes III także kilkakrotnie prowadził wojny w Nubii (czyli Kusz), znajdującej się na terenie dzisiejszego Sudanu, na południe od starożytnych posiadłości Egiptu. Może nawet cztery kampanie przeciw Nubijczykom podjęto w czasach regencji Hatszepsut, co najmniej ostatnie z nich mógł prowadzić Totmes. Na pewno dowodził on kampanią w Nubii w 20-tym roku swego panowania, czyli jeszcze za czasów koregencji z Hatszepsut. Nie jest jasne ile kampanii prowadził w tym kraju za czasów swojego samodzielnego panowania. Obecność Egiptu w tym rejonie była na tyle silna, że władcy tamtejszych krain regularnie wysyłali faraonowi trybut.
Faraon otrzymywał daniny z Wawat (na granicy Nubii i Egiptu), Kusz, a nawet z egzotycznego kraju Irem, będące częścią Puntu. Inskrypcja Totmesa III z 50-go roku jego panowania wspomina także jego wyprawę poza pierwszą kataraktę na Nilu, która być może obejmowała także działania wojenne w Nubii. Była to ostatnia kampania Totmesa III. Władca ten zmarł w 54-tym roku swojego panowania, tj. ok. 1425 roku p.n.e.
Historia kampanii Totmesa III króla sugeruje, że pragnął on zachować kontrolę nad terytoriami, które tradycyjnie znajdowały się w sferze wpływów Egiptu (tj. nad Kanaanem i wybrzeżem fenickim), ale nigdy wcześniej nie wchodziły w skład egipskiego państwa. Większość posunięć faraona była po prostu konsekwencją pierwszej kampanii w Lewancie: porzucenie regularnego prowadzenia kolejnych kampanii na tym terytorium oznaczałoby pozwolenie na utratę wpływów w regionie na rzecz Mitanni. Dzięki temu Totmes III ugruntował pozycję Egiptu jako imperium. Jego następcy nie zawsze wykazywali się podobną konsekwencją.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz