Żydzi, czyli sokołowska diaspora za czasów Rzeczypospolitej Szlacheckiej
Do Sokołowa pierwsze rodziny żydowskie mogły przybyć już za czasów Kiszków, czyli w 2 poł. XVI w. gdyż jest o nich wzmianka z sąsiedniego Węgrowa pod rokiem 1537. Na pewno byli u nas na początku XVII w. a w okresie radziwiłłowskim stanowili już dość liczną grupę mieszkańców miasta skoro istniała w 1650 r. i bożnica, i kirkut, i w tymże samym roku Bogusław Radziwiłł wydał dla nich specjalne przywileje w których jest mowa o żydowskim cechu piwowarów 
. Książę 
Bogusław zapewnia im swobodę handlu, szynkowania i rzemiosła. Początkowo sokołowscy Żydzi należeli do kahału węgrowskiego ale już w XVII w. powstał taki z siedzibą w Sokołowie i obejmował również potem Kosów i Sterdyń. Centrum żydowskiego osadnictwa w mieście znajdowało się na ulicy Bożniczej tj. późniejszej Magistrackiej. Ciekawostką jest fakt iż w poł. XVI w. w Rzeczpospolitej żyło 80% populacji żydowskiej świata. Skąd się u nas wzięli. Napłynęli szerokimi strumieniem z dwóch podstawowych kierunków, z Rzeszy tj. Niemiec, gdzie wzmogły się ich prześladowania oraz ze wschodu zwłaszcza w stuleciu siedemnastym, m.in wynik wojen kozackich i moskiewskich. W XVII w. w Sokołowie Żydzi zajmowali się krawiectwem, kusmierstwem byli piekarzami, woźnicami, kramarzami, handlarzami. Docierali na targi i jarmarki nie tylko do większych miast Polski ale też do Gdańska, Królewca, Wrocławia ba nawet do Berlina. W Sokołowie przywileje potwierdzili im Krasińscy, dbali o nich Ogińscy. W 1765 r. Kahał żydowski liczył 1467 Żydów, z czego 587 osób mieszkało w samym Sokołowie, pozostali w Kosowie 221 i Sterdyni 88. Pomimo, że ich liczba nieco zmniejszyła się w 1790 r. bo wyniosła dla całej gminy 1176 to w Sokołowie wzrosła do 658 mieszkańców, zamieszkałych w 76 domach. Wbrew obiegowej opinii Żydzi nie byli taką zwartą i jednolitą grupą jak to się może niektórym wydawać. Przede wszystkim byli wśród nich i ci bogaci i ci bardzo biedni. Oprócz tego trwająca setkami lat diaspora doprowadziła do zróżnicowania co było powodem często izolacji we wrogim otoczeniu. Nawet w samej wyznawanej przez nich religi pojawiły się bardzo poważne rozdźwięki. W źródłach do historii Sokołowa też mamy wzmiankę o tym że w mieście oprócz Żydów wyznawców judaizmu rabinicznego, czyli talmudystów pojawili się Karaimowie korzeniami pochodzący z Azji i wschodu Europy tj. Krymu i terenów Wielkiego Księstwa Litewskiego oraz Rosji i Ukrainy dawnego ruchu misjonarskiego z VIII w. bazującego przed wszystkim na Torze i odrzucającego Talmud. W XVII i XVIII w. na Kresach wschodnich i południowych Rzeczypospolitej zrodził się kolejny ruch religijny Chasydów z cydykami pełen mistycyzmu i mesjanizmu docierając też do Sokołowa i nie mogły go zatrzymać klątwy rzucane w latach 1772 - 1796 przez rabinów.
. Książę Bogusław zapewnia im swobodę handlu, szynkowania i rzemiosła. Początkowo sokołowscy Żydzi należeli do kahału węgrowskiego ale już w XVII w. powstał taki z siedzibą w Sokołowie i obejmował również potem Kosów i Sterdyń. Centrum żydowskiego osadnictwa w mieście znajdowało się na ulicy Bożniczej tj. późniejszej Magistrackiej. Ciekawostką jest fakt iż w poł. XVI w. w Rzeczpospolitej żyło 80% populacji żydowskiej świata. Skąd się u nas wzięli. Napłynęli szerokimi strumieniem z dwóch podstawowych kierunków, z Rzeszy tj. Niemiec, gdzie wzmogły się ich prześladowania oraz ze wschodu zwłaszcza w stuleciu siedemnastym, m.in wynik wojen kozackich i moskiewskich. W XVII w. w Sokołowie Żydzi zajmowali się krawiectwem, kusmierstwem byli piekarzami, woźnicami, kramarzami, handlarzami. Docierali na targi i jarmarki nie tylko do większych miast Polski ale też do Gdańska, Królewca, Wrocławia ba nawet do Berlina. W Sokołowie przywileje potwierdzili im Krasińscy, dbali o nich Ogińscy. W 1765 r. Kahał żydowski liczył 1467 Żydów, z czego 587 osób mieszkało w samym Sokołowie, pozostali w Kosowie 221 i Sterdyni 88. Pomimo, że ich liczba nieco zmniejszyła się w 1790 r. bo wyniosła dla całej gminy 1176 to w Sokołowie wzrosła do 658 mieszkańców, zamieszkałych w 76 domach. Wbrew obiegowej opinii Żydzi nie byli taką zwartą i jednolitą grupą jak to się może niektórym wydawać. Przede wszystkim byli wśród nich i ci bogaci i ci bardzo biedni. Oprócz tego trwająca setkami lat diaspora doprowadziła do zróżnicowania co było powodem często izolacji we wrogim otoczeniu. Nawet w samej wyznawanej przez nich religi pojawiły się bardzo poważne rozdźwięki. W źródłach do historii Sokołowa też mamy wzmiankę o tym że w mieście oprócz Żydów wyznawców judaizmu rabinicznego, czyli talmudystów pojawili się Karaimowie korzeniami pochodzący z Azji i wschodu Europy tj. Krymu i terenów Wielkiego Księstwa Litewskiego oraz Rosji i Ukrainy dawnego ruchu misjonarskiego z VIII w. bazującego przed wszystkim na Torze i odrzucającego Talmud. W XVII i XVIII w. na Kresach wschodnich i południowych Rzeczypospolitej zrodził się kolejny ruch religijny Chasydów z cydykami pełen mistycyzmu i mesjanizmu docierając też do Sokołowa i nie mogły go zatrzymać klątwy rzucane w latach 1772 - 1796 przez rabinów.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz