Kończący I wojnę światową traktat wersalski miał przynieść Europie trwały pokój. Jednakże nowe antagonizmy, zarówno między niedawnymi stronami konfliktu, jak i państwami, których przed wojną nie było na mapie kontynentu, sprawiły, że ledwie ustanowiony pokój zaczynał się chwiać.
Podpisane 11 XI 1918 r. w lasku pod Compiegne zawieszenie brom zakończyło działania I wojny światowej. Nad układem pokojowym obradowała konferencja paryska (1919–1920 r.), na którą nie dopuszczono państw pokonanych i Rosji Radzieckiej. Z Niemcami traktat pokojowy podpisano w Wersalu (28 VI 1919 r.), z Austrią w Saint–Germain–en–Laye (10 IX 1919 r.), z Bułgarią w Neuilly (27 XI 1919 r.), z Turcją w Sevres (10 VIII 1920 r.) i z Węgrami w Trianon (4 VI 1920 r.). Największy wpływ na obrady konferencji wywarła „wielka trojka": premier Wielkiej Brytanii David Lloyd George, premier Francji Georges Clemenceau i prezydent Stanów Zjednoczonych Woodrow Th. Wilson.
Republika Weimarska:
Na początku XI 1918 r. w przegrywających wojnę Niemczech wybuchła rewolucja. 9 XI 1918 r. abdykował cesarz Wilhelm II, a premierem został socjaldemokrata Friedrich Ebert. Dwa dni później nowy rząd musiał podpisać zawieszenie broni. Nowa republika, zwana weimarską gdyż jej konstytucję uchwalono 31 VII 1919 r. w Weimarze, od początku była obiektem ataków skrajnej lewicy, zarzucającej socjaldemokratom zdradę interesów robotniczych, oraz skrajnej prawicy, obwiniającej jej władze o klęskę wojenną. W latach 1923–1929 ministrem spraw zagranicznych był Gustav Stresemann, najwybitniejszy polityk Republiki Weimarskiej, przywódca prawicowo–liberalnej Niemieckiej Partii Ludowej.
Polityka państw zachodnich:
Zwycięskie państwa po zakończeniu wojny dość szybko zrezygnowały ze wspólnego stanowiska wobec pokonanych Niemiec. Wielkiej Brytanii w zasadzie nigdy nie zależało na ich całkowitym wyeliminowaniu z areny polityki europejskiej. Londyn, którego głównym celem było zachowanie przewagi na morzach, nie obawiał się Niemiec nie posiadających floty ani kolonii. Politycy brytyjscy za to z niechęcią obserwowali wzrastającą potęgę swego sprzymierzeńca – Francji. Zaskakująco szybka była natomiast zmiana postawy Francji. Pojednawczy kurs w stosunku do Niemiec objawił się zwłaszcza na konferencji w szwajcarskim Locarno w X 1925r., gdzie podpisano tak zwany pakt reński, w którym Belgia, Francja i Niemcy zapewniały się wzajemnie o respektowaniu granic, gwarantami zaś umowy były Wielka Brytania i Włochy. Francja dystansowała się od gwarantowania granic swoich wschodnich sojuszników – Polski i Czechosłowacji, które podpisały z Niemcami jedynie układy o pokojowym regulowaniu sporów. Postanowienia z Locarno otwierały więc przed Berlinem możliwości rewizji ustaleń traktatu wersalskiego w tej części Europy.
Wzrost znaczenia Niemiec:
Sytuacja Niemiec uległa wówczas zmianie. Z państwa pokonanego awansowały na równoprawnego partnera zwycięzców. Po konferencji w Locarno Niemcy dopuszczały się licznych ataków na Polskę na forum Ligi Narodów, do której zostały przyjęte w 1926 r. Szerzyły propagandę antypolską i prowadziły przeciwko Polsce wojnę gospodarczą. Republika Weimarska osiągnęła w tym czasie pewną stabilność polityczną i gospodarczą oraz uznanie na arenie międzynarodowej.
W Europie Wschodniej
Po wojnie największe zmiany zaszły we wschodniej części Europy. W wyniku rozpadu cesarstw, które uprzednio władały w tej części kontynentu – Rosji, Niemiec i Austro–Węgier, powstało dziewięć niepodległych państw: Finlandia, Estonia, Łotwa, Litwa, Polska, Czechosłowacja, Austria, Węgry i Jugosławia.
Przejęcie władzy przez bolszewików w Rosji pociągnęło za sobą daleko idące konsekwencje dla całej Europy. Przewrót w Piotrogrodzie (7 XI 1917 r.) w zamyśle jego organizatorów miał być początkiem nie tylko rewolucji rosyjskiej, ale i światowej. Według prognoz Lenina Polska miała stać się „czerwonym korytarzem” ułatwiającym eksport rewolucji na teren Niemiec i innych krajów. Bitwa warszawska w VIII 1920 r. i klęska Armii Czerwonej pokrzyżowały jednak ekspansjonistyczne plany bolszewików.
Początkowa izolacja Rosji Radzieckiej w polityce europejskiej zakończyła się w IV 1922 r. w Genui. Na zorganizowanej tam międzynarodowej konferencji gospodarczej radziecki komisarz spraw zagranicznych Georgij Cziczerin podjął tajne rokowania z niemieckim ministrem spraw zagranicznych Walterem Rathenau. W ich następstwie oba państwa zawarły w pobliskim miasteczku Rapallo traktat o nieagresji, anulowaniu reparacji, wymianie handlowej i tajnej współpracy między Reichswehrą i Armią Czerwoną.
W wyniku tej współpracy w 1926 r. Reichswehra stworzyła w Lipiecku nad Karną pod Kazaniem, przy współpracy z armią ZSRR, tajny ośrodek szkoleniowy. Ćwiczono tam wykorzystywanie broni chemicznej, wozów bojowych i samolotów. Dzięki temu możliwe stało się przygotowanie kadry oficerskiej dla wojsk pancernych i lotnictwa. Wkład Armii Czerwonej był znaczący – nie tylko udostępniła rozległy poligon, ale dostarczyła także część wykorzystywanych w trakcie ćwiczeń czołgów. W zamian za to radzieccy oficerowie dziesiątkami kształcili się na specjalnych kursach sztabowych, prowadzonych w ośrodkach szkoleniowych Reichswehry.
Na Bałkanach:
Zasadnicze przemiany objęły też niespokojny Półwysep Bałkański (zamach w Sarajewie 28 VI 1914 r. na następcę tronu Austro–Węgier arcyksięcia Franciszka Ferdynanda sprowokował wybuch wojny), l XII 1918 r. proklamowano w Belgradzie Królestwo Serbów, Chorwatów i Słoweńców (z serbską dynastią Karadziordziewiczów na tronie), co urzeczywistniało romantyczną ideę zjednoczenia Słowian Południowych. Tworzące nowe państwo narody miały odmienną przeszłość, kulturę i języki. Różnił je też poziom rozwoju gospodarczego. Konflikt między dwoma największymi narodami: Serbami i Chorwatami destabilizował sytuację w państwie i uniemożliwił kontynuację rządów parlamentarnych. Na początku 1929 r. król Aleksander I objął rządy autorytarne i zmienił nazwę państwa na Królestwo Jugosławii. Wszystkie państwa bałkańskie były skłócone między sobą o granice, co spowodowało brak stabilizacji w tym regionie Europy.
Wielki Kryzys:
Czwartek, 24 X 1929 r. i następny dzień, znany pod nazwą „czarnego piątku” na trwałe zapisały się w historii świata. Katastrofalny krach na nowojorskiej giełdzie gwałtownie i bez uprzedzenia przerwał trwający od sześciu lat okres dobrej koniunktury gospodarczej. Kryzys rozprzestrzeniał się na cały świat, a mocno uprzemysłowione kraje Europy Zachodniej, zadłużone w USA, jak i same Stany Zjednoczone zalała fala bezrobocia. Katastrofa gospodarcza najsilniej uderzyła w Niemcy – wkrótce liczba bezrobotnych wzrosła tam do sześciu milionów. To właśnie oni byli najbardziej podatni na nacjonalistyczne hasła przywódców niemieckiej partii faszystowskiej – obiecywano im pracę i płace. Jednym z dalekosiężnych skutków Wielkiego Kryzysu było wejście Niemiec i Hiszpanii do obozu państw faszystowskich. Większość krajów Europy Wschodniej ograniczała prawa obywatelskie – od Estonii na północy do Grecji na południu. Ostoją prawdziwej demokracji pozostała w tym rejonie jedynie Czechosłowacja. Kraje demokratyczne były w zdecydowanej mniejszości, a przewagę zdobyły państwa z ustrojem faszystowskim lub ograniczającym prawa własnych obywateli.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz