August Kowalczyk

 29 lipca 2012 roku w oświęcimskim hospicjum zmarł August Kowalczyk - wybitny aktor filmowy, którego znamy, m.in. z ról w filmach: "Pokolenie" Andrzeja Wajdy (1955), "Kwiecień" Witolda Lesiewicza (1961), "Milczące ślady" Zbigniewa Kuźmińskiego (1961), "Barwy walki" Jerzego Passendorfera (1964) oraz - w 1970 r. - z "Epilogu norymberskiego". Aktor występował również w popularnych serialach, m.in. w "Chłopach" (1972, jako wójt), "Janosiku" (1973, jako generał austriacki), "Znaku orła" (1977, w roli przeora Wilhelma), "Polskich drogach" (1977, jako gestapowiec Schroeder), "Tajemnicy Enigmy" (1979, w roli pułkownika Riveta ze Sztabu Generalnego armii francuskiej) i "Stawce większej niż życie" (1968, jako Dehne).

August Kowalczyk występował na deskach Teatrów: Rapsodycznego, Ludowego, Teatru Polskiego, Teatru im. Adama Mickiewicza.

W latach 1962–1966 pełnił obowiązki dyrektora Teatru im. Adama Mickiewicza w Częstochowie, a w latach 1968–1981 był dyrektorem naczelnym i artystycznym Teatru Polskiego w Warszawie.

Podczas okupacji hitlerowskiej był więziony w Dukli, Jaśle, Tarnowie, skąd przewieziono go 4 grudnia 1940 roku do KL Auschwitz. W Auschwitz otrzymał numer obozowy 6804. Został skierowany do pracy, m.in. przy wyładunku materiałów budowlanych, a następnie pracy przy budowie zakładów Buna-Werke oraz rozbiórce świątyń i domostw. 28 maja 1942 roku za kontakty z okoliczną ludnością cywilną został przeniesiony dożywotnio do kompanii karnej (trafienie do kompanii karnej było równoznaczne z wyrokiem śmierci).

August Kowalczyk- wraz ze współwięźniami - zbiegł 10 czerwca 1942 roku z karnej kompanii w Auschwitz II Birkenau. W trakcie ucieczki większość więźniów została zamordowana przez strażników.

Augustowi cudem udało się uciec. Szukał schronienia w okolicznych lasach, a później na polach wśród kłosów zbóż. Pomocy zbiegłemu i błąkającemu się więźniowi udzieliły dziewczynki Łucja i Róża Sklorz: ,,Sobota 13 czerwca (…) Siostry Sklorz przychodzą rankiem do ukrywającego się w polu Kowalczyka.

- August… Żyjesz… ! – ucieszyła się. – W nocy strasznie pioruny biły po polach…Baliśmy się, że cię może zabiło… Myśleliśmy już nawet o pogrzebie jak cię będziemy chowali… Dzięki Bogu żyjesz, ale się ucieszą…Jestem Róża – siostra Łucji. Przyniosłam gorące mleko, suchą bundę i chleb. Wieczorem przyjdziemy po ciebie.''

--- Cyt. A. Kowalczyk, Refren kolczastego drutu, Cieszyn 2001r., s. 121

Później dzięki pomocy rodzin Lysków i wspomnianych już Sklorzy oraz przyobozowego ruchu oporu, August Kowalczyk trafił do oddziału AK i do końca wojny walczył w rejonie Miechowa.

August Kowalczyk przez wiele lat działał na rzecz Miejsca Pamięci Auschwitz, a także aktywnie współpracował z Międzynarodowym Centrum Edukacji o Auschwitz i Holokauście. Był wiceprezesem Zarządu Głównego Towarzystwa Opieki nad Oświęcimiem, przewodniczącym Krajowej Rady Polskiej Unii Ofiar Nazizmu, przewodniczącym Rady Fundacji Pomnika-Hospicjum Miastu Oświęcim oraz członkiem Rady Fundacji "Polsko-Niemieckie Pojednanie". O zbrodniach hitlerowskich i piekle nazizmu głosił prawdę: "Ponad 6200 razy w ponad 5000 szkołach całej Polski" --cyt. A.Kowalczyk. Organizował również wykłady zagraniczne, m.in. w Holandii i Niemczech. W 1995 roku spisał swoje wspomnienia z pobytu w Auschwitz w dziele pt. Refren kolczastego drutu.

W 2002 roku August Kowalczyk został odznaczony Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski oraz otrzymał tytuł honorowego obywatela Oświęcimia.

/Marta