23.02.532 r.
Rozpoczęto budowę świątyni Hagia Sophia w Konstantynopolu.
Burzliwe dzieje kościoła Hagia Sophia w Stambule (niegdysiejszym Konstantynopolu) są odzwierciedleniem przemian politycznych i wyznaniowych, jakie zachodziły na terenach dawnego Cesarstwa Bizantyjskiego. Kościół, wzniesiony jako miejsce liturgii kościoła wschodniego, w XV stuleciu, po zdobyciu Konstantynopola przez Turków, został zamieniony w meczet, a w 1934 roku, po przejęciu władzy przez Mustafę Kemala Atatürka i proklamowaniu republiki, stał się muzeum. Świątynia została ufundowana przez cesarza Justyniana I Wielkiego (panował w latach 527–565), a w obecnym kształcie wybudowana została w latach 532–537 przez wybitnych architektów-matematyków Anthemiosa z Tralles i Izydora z Miletu. Hagia Sophia, kościół poświęcony Mądrości Bożej, była najważniejszą świątynią Cesarstwa Bizantyjskiego, katedrą patriarchy i miejscem koronacji cesarzy. Pod względem architektonicznym uznawana jest za rozwiązanie wyjątkowe, śmiałe i nowatorskie, nie dające wpisać się w ramy znanych typów budowli.
Na poziomie rozplanowania Hagia Sophia łączy w sobie cechy bazyliki – podłużnej budowli założonej na planie prostokąta lub krzyża łacińskiego – i budowli centralnej – założonej na planie koła, wieloliścia bądź wieloboku. Typ bazylikowy jest charakterystyczny dla architektury chrześcijańskiej kręgu łacińskiego, typ centralny szczególnie często wykorzystywany był w kręgu greckiego chrześcijaństwa.
Centralną część kościoła stanowi przestrzeń założona na planie kwadratu, znajdująca się w nawie głównej i wyznaczona przez cztery potężne filary. W kwadrat wpisane jest koło będące podstawą kopuły rozpiętej nad główną przestrzenią świątyni. Rozwiązanie rozpięcia kopuły jest wybitnym osiągnięciem konstrukcyjnym budowniczych pracujących dla cesarza Justyniana. Kopuła nie wspiera się na murach obwodowych świątyni, we wnętrzu nie znajdziemy monumentalnej rotundy, na którą spływałby ciężar sklepienia. Kopułę podtrzymują bezpośrednio cztery pendentywy „wyrastające” z narożnych filarów. Pendentywy, zwane inaczej żagielkami, mają kształt trójkąta sferycznego i pozwalają na przejście z planu kwadratu (w przyziemiu) do planu koła (kopuły). Wyobraźmy sobie, że na każdej krawędzi kwadratu ustawione zostało półkole, na owe cztery półkola zaś nałożone koło. Miedzy krawędziami stykających się półkoli a krawędzią koła powstają trójkątne, jakby wklęsłe, pola. To właśnie pendentywy. Dzięki nim masywna kopuła – jej średnica liczy 31 metrów a wysokość od posadzki do najwyższego punktu 55, 6 metra – optycznie traci swój ciężar, wydaje się lekka, i jak pisali współcześni obserwatorzy „zwisająca jakby z nieba na złotym łańcuchu”. Zastosowanie w kościele Hagia Sophia pendentywów było rozwiązaniem zupełnie nowatorskim. Z czasem stało się typową cechą architektury bizantyjskiej. Od wschodu i zachodu poniżej kopuły, do ścian nawy przylegają dwie półkopuły, wspierające centralne nakrycie i przykrywające pozostałą przestrzeń nawy głównej. Dodatkowo filary podtrzymujące kolumnę, od południa i północy, wzmocnione zostały masywnymi przyporami.
Nawy boczne są oddzielone od nawy głównej kolumnami połączonymi łukiem półokrągłym. W tych partiach nawy głównej, które przykryte są półkopułami, znajdują się cztery półkoliste nisze (zwane eksedrami), dwie od wschodu i dwie od zachodu. Nawy boczne przykryte są sklepieniem krzyżowym. Ponad nimi znajduje się galeria (zwana emporą) otaczająca centralną przestrzeń kościoła, sięgająca połowy wysokości świątyni. Galeria, będąca w istocie długim korytarzem nakrytym sklepieniem kolebkowym (mającym kształt walca przeciętego wzdłuż), otwierała się na wnętrze centralnej części świątyni rzędem arkad wspartych na kolumnach.
Kościół poprzedzony jest przedsionkiem, zwanym nartekstem, gdzie znajdowały się liczne reprezentacyjne wejścia.
Wnętrze kościoła Hagia Sophia było dość ściśle podzielone na monumentalną, oświetloną przestrzeń nawy głównej oraz zacienione nawy boczne z emporami, zdecydowanie podporządkowane centralnej przestrzeni. Jak wiadomo ze źródeł, cesarz Justynian I Wielki nie szczędził środków na wyposażenie kościoła. Do wystroju świątyni użyto wielu niezwykle kolorowych materiałów, takich jak porfiry i marmury, które wykorzystano jako okładzinę ścian i filarów. Dekoracyjności przydawały wnętrzu także elementy ozdobione złotem, srebrem, kością słoniową i błyszczącymi kamieniami. Światło wpadające do świątyni ślizgało się po powierzchniach kamieni i cennych kruszców, podkreślając luksus i przepych najważniejszej świątyni Cesarstwa.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz