UPA zamordowała 250 Polaków.

 2 czerwca 1943 roku we wsi Hurby w powiecie zdołbunowskim w w województwie wołyńskim UPA zamordowała 250 Polaków.

Tak ten dzień wspomina Irena Gajowczyk wówczas 6 letnia dziewczynka:

" Urodziłam się 16 grudnia 1936 roku w

Hurbach, gmina Buderarz, powiat Zdołbunów,

województwo wołyńskie. Z domu nazywam się

Ostaszewska, córka Jana i Marii z domu

Zielińskiej.

Byłam zbyt mała, aby się bronić i zbyt duża,

żeby zapomnieć tragiczny dzień 2 czerwca

1943. Wieczorem tego dnia mama całą piątkę

dzieci przygotowywała do snu. Byliśmy w

samych koszulkach: najstarszy brat Marcel 12

lat, Lodzia 10 lat, Irena 6,5 roku, Stasia 4

lata, Tadzio 1,5 roku.

Mieszkaliśmy dość daleko od innych

gospodarstw i tego dnia ktoś nas powiadomił,

że wiele domów pali się i że banderowcy

napadli na Hurby. Wtedy ojciec zdecydował,

aby mama z dziećmi uciekła do pobliskiego

lasu. Tak też się stało. Marcel wziął na plecy

Stasię, mama najmłodsze z dzieci na ręce, ja

zaś trzymając się sukienki mamy i Lodzia -

uciekałyśmy. Dołączyło do nas wielu sąsiadów,

wszyscy biegli w kierunku lasu. Ojciec został

w domu, aby wynieść cenniejsze rzeczy i

trochę żywności.

Uszliśmy może ze 150 metrów, kiedy mama

zauważyła kilku młodych mężczyzn

wychodzących z lasu. Każdy miał w ręku

siekierę. Mama zaczęła krzyczeć przeraźliwie,

abyśmy się chowali. Rozbiegliśmy się wszyscy

w zboże na tyle już duże, że pozwalało nam

ukryć się. Marcel ze Stasią odbiegł od nas,

Lodzię pociągnęła za sobą jedna z naszych

sąsiadek, a ja zostałam z mamą.

Rozpoczęła się rzeź. Banderowcy uderzali

siekierami i nożami, kogo dopadli. Kilku z nich

nadjechało na koniach i tratując w

poszukiwaniu ofiar zboże - mordowali

znalezionych. Kilku banderowców podbiegło

do mojej mamy i jeden z nich uderzył ją w

głowę siekierą. Mama upadła i wypuściła z rąk

Tadzia, a ja z przerażenia krzyczałam. Na

całym polu był ogromny wrzask i lament,

ludzie błagali swoich oprawców o darowanie

życia, no bo przecież ich znali! Oprawcy byli

jednak bezwzględni. Mama czołgając się,

przygarnęła do siebie płaczącego Tadzia i

zakrwawionemu dała pierś.

Po niedługiej chwili banderowcy ponownie

dobiegli do mojej Mamy i podcięli jej gardło.

Jeszcze żyła, kiedy zdarli z niej sukienkę i

poodcinali piersi. Ja leżałam przytulona do

ziemi, chyba ze strachu nawet nie

oddychałam. Mama i Tadzio strasznie się

męczyli, Mama powyrywała sobie długie włosy

z głowy, była strasznie zmieniona, bałam się

jej, prosiła o wodę. Jak trochę się uspokoiło,

pobiegłam na nasz ogród i na listku kapusty

przyniosłam trochę wody, ale nie podałam, bo

już nie jęczała i bałam się jej.

W pewnym momencie zobaczyłam straszny

ogień i wycie zwierząt, to paliły się nasze

zabudowania, bydło i konie chodziły po

ogrodzie, a trzoda i drób paliły się razem z

budynkami. Przerażona przesiedziałam do

rana przy zwłokach mamy i Tadzia.

Zobaczyłam też inne trupy, bardzo się bałam,

było mi zimno, byłam tylko w koszulce.

Rano postanowiłam pójść do swojej cioci -

Marii Terlickiej - myśląc w swej naiwności, że

to tylko nas spotkało takie nieszczęście. Jej

budynek, nowy, murowany, kryty blachą stał

niezniszczony. Na podwórku było dużo koni,

ale kiedy usłyszałam głośne rozmowy po

ukraińsku, uciekłam stamtąd do mojej

koleżanki, Stasi Materkowskiej. Jej budynek,

nowy, też nie był spalony, a na podwórku

także zobaczyłam dużo koni. Weszłam na

ganek i chciałam wejść do mieszkania, gdy

nagle usłyszałam pijackie krzyki, a jeden z

Ukraińców krzyknął: - Mała Laszka! Strylaj!

Wybiegłam do dobrze znanego mi ogródka i

weszłam w krzak jaśminu. Siedziałam cichutko

i obserwowałam, jak pijani banderowcy

wybiegli na podwórko. Nie szukali mnie,

powsiadali na konie i ze śpiewem odjechali.

Długo siedziałam w tym krzaku, płakałam i

bawiłam się lalką, gałgankową, którą

zabrałam ze sobą. Było bardzo gorące

południe, co zmusiło mnie, by wyjść szukać

wody i ludzi. Bałam się wracać do domu,

którego już nie było. Wyszłam na drogę i w

pewnym momencie zauważyła mnie moja

ciocia, Helena Ostaszewska, która

zaopiekowała się płaczącym dzieckiem.

Opowiedziałam jej, co przeżyłam przez

ostatnią noc.

Powoli ze zboża i innych kryjówek zaczęli

wychodzić mieszkańcy Hurbów. Znalazła się

moja siostra Lodzia, która też została

przygarnięta przez ciocię. Stojąc w grupie

zauważyliśmy, że z lasu biegnie jakiś

mężczyzna. Zaczęliśmy się chować - każdy

myślał, że to banderowiec - a to był mój

ojciec. Opowiedział, jak całą noc uciekał przed

banderowcami. Uciekł z płonącego domu przez

okno i ukrył się pod jakimś mostkiem w lesie.

Bardzo rozpaczał na miejscu kaźni mamy i

brata, niedaleko leżał nieżywy Marcel i ciężko

ranna Stasia. Miała dwie dziury w głowie oraz

dwie, kłute nożem, dziury w brzuchu. Było

widać jelita, jęczała i wołała mamusię.

Pozostali mieszkańcy Hurbów zaczęli grzebać

zwłoki najbliższych w miejscu ich śmierci.

Ojciec pogrzebał mamę, dwóch braci i sąsiada

w naszym ogrodzie. Mężczyźni połapali swoje

konie, było też kilka wozów i bryczek, które się

nie spaliły i zaczęliśmy się szykować do

ucieczki, do Mizocza. Na naszym dużym wozie

jechał Ojciec, Lodzia, opatulona ranna Stasia,

oraz sąsiadka Wasylkowska z dziećmi.

Wyjechało kilka furmanek w godzinach

wczesnego popołudnia. Ojciec ciągle nas

uspokajał, abyśmy nie płakały bo w lesie

mogą być banderowcy. Po przebyciu przez nas

kilku kilometrów, leśną drogę zastąpili

banderowcy krzycząc: - Siuda jidut Lachy!

Padły strzały, Tatuś krzyknął abyśmy uciekały,

lecz sam nie mógł zejść z wozu, był chyba

ranny. Wszyscy rozbiegli się po lesie, ja też

usiłowałam biec za siostrą Lodzią i innymi

ludźmi, ciągle płacząc i potykając się o

gałęzie, które były zbyt duże (a może ja byłam

zbyt mała), aby podołać w przerażeniu walce

o ocalenie. Zgubiłam uciekających, ale w

zasięgu moich oczu były wozy z końmi, do

których zbiegli się banderowcy, i ja pobiegłam

do tatusia i widziałam, jak go strasznie bili, a

ja stałam przy krzaku i niemiłosiernie

krzyczałam. Widziałam jak naszej sąsiadce

Wasylkowskiej odrąbywali na pieńku głowę.

Mój krzyk był tak przerażający, że jeden z

banderowców podbiegł do mnie i z

rozmachem wbił mi nóż troszeczkę poniżej

gardła, a ja dalej krzyczałam i ze strachu nie

mogłam się ruszyć z miejsca.

Banderowcy byli zajęci mężczyznami i

dobytkiem, krzyczeli po imieniu do ojca, Ojciec

też po imieniu błagał Iwana, aby darował mu

życie. Ja też znałam tego Iwana, bo ciągle

przychodził do naszego tatusia jako

przyjaciel. Ojca bili po głowie i twarzy, zdarli z

niego ubranie, a kiedy mnie po raz drugi

ujrzeli, postanowili skończyć ze mną raniąc

prawą dłoń nożem i przebijając ją na wylot, a

lewą rękę raniąc przed łokciem dwa razy.

Upadłam. Jeden z banderowców chwycił mnie

za skórę na plecach, tak jak się łapie kota, i

tyle ile miał w garści odciął nożem, potem

jeszcze dwa razy ugodził mnie nożem w

łopatki i wrzucił w ogromny kopiec mrówek.

Chyba straciłam przytomność. Jak się

ocknęłam, był dzień, bardzo byłam obolała, a

mrówki tak mnie pogryzły, że byłam bardzo

opuchnięta a mrówki były w buzi, w nosie i w

tych okropnych ranach. Wyczołgałam się z

tego mrowiska, chciało mi się pić. Czołgając

się zrywałam zielone jeszcze jagody i tak

doczołgałam się do drogi i z przerażeniem

zobaczyłam obdartego ze skóry,

przywiązanego do drzewa człowieka, a to był

mój ojciec. Odrąbana, i leżąca obok głowa

sąsiadki Wasylkowskiej pokryta była

mrówkami. Po jakimś czasie usłyszałam

nadjeżdżające furmanki, bałam się, ale nie

miałam siły aby się ukryć. Leżałam przy

drodze. Pamiętam, jak podniósł mnie żołnierz

(niemiecki) a ja prosiłam, żeby mnie nie

zabijał. Coś mówił, ale nie rozumiałam. Po

chwili zobaczyłam przy mnie mojego wujka

Aleksandra Warnawskiego, który tłumaczył

Niemcom, że mnie zna, bo wcześniej poznali

na drzewie mojego ojca. Niemcy zaopiekowali

się mną układając na wozie i pojąc bardzo

słodką kawą, której smak będę pamiętać

zawsze. Opowiadano mi, że mieszkańcy którzy

się uratowali, uciekli do Mizocza i po trzech

dniach wraz z wojskiem niemieckim,

postanowili pojechać do Hurby, aby zobaczyć

co tam się stało.

Tak więc się okazało, że przeleżałam w lesie

trzy doby. Na miejscu w Hurbach odnalazła

się moja siostra Lodzia, której udało się uciec

z lasu. Muszę dodać, że nikt nie zabierał

pomordowanych, nie było jak i nie było czasu.

Niemcy wyznaczyli bardzo mało czasu na

pobyt w naszej wiosce, w obawie przed

banderowcami. Zwłoki wielu mieszkańców

Hurbów były przez Ukrainców ponownie

wygrzebane i porozrzucane po polach i

ogrodach. Wujek Aleksander Warnawski był

mężem siostry mojego ojca. Mnie i siostrę

Lodzię wzięli na wychowanie, ja trafiłam do

niemieckiego szpitala w Mizoczu. Długo się

leczyłam, rany bardzo ropiały. Mam siedem

blizn na ciele, które z biegiem lat przestały mi

przeszkadzać, jednak okaleczona psychika

daje mi znać o sobie przez całe życie.

Po wyjściu za mąż zamieszkałam na Dolnym

Śląsku i mieszkam tu od 1958 roku.

Pisząc te trudne dla mnie słowa chcę, aby

dotarły do wszystkich. Nie chcę, aby

zapomniano o tym, co wyrabiali pozbawieni

sumienia rizuni ukraińscy, którzy w

niewyobrażalnym bestialstwie przewyższyli

stokroć Gestapo i NKWD. Tamci to były

organizacje państwowe, powołane do

niszczenia przeciwników, a banderowcy, którzy

dziś mówią, że walczyli z Niemcami i

Sowietami, w tchórzowski sposób „wojowali” z

Bogu ducha winną ludnością cywilną, to jest

ze mną - żywym świadkiem, 6,5-letnią

dziewczynką, którą znali, znali jej ojca i całą

rodzinę. Tylko bandyci i tchórze walczą z

dziećmi i kobietami! Tylko zwyrodnialcy

rozpruwają brzuchy i obcinają piersi, a oni w

swoich szkołach w Polsce uczą dzieci

ukraińskie, że to byli bohaterowie!

Być może, gdyby tak nie kłamali, to byłyby

inne stosunki z Ukraińcami, a tak to nie wiem,

czy usłyszę proste, ale za trudne dla nich

słowo: Przepraszam!

Z całej mojej rodziny żyje nas tylko dwie:

Irena, to ja, pisząca te słowa i siostra

Leokadia. Nie wiemy, co stało się z ranną

Stasią. Zamordowano razem 5 osób z mojej

rodziny. Długo się bałam czy to napisać.

Wujek Warnawski odradzał mi, ale teraz

musiałam to z siebie wyrzucić.""

/ Boguś