Klub Miłośników Historii Polski
3 listopada 1845 roku w Tyborach-Kamiance urodził się Zygmunt Gloger herbu Prus II (zm. 16 sierpnia 1910 w Warszawie) – wybitny polski historyk, archeolog, etnograf, folklorysta, krajoznawca.
Był synem Jana i Michaliny z Woynów w wieku 14 lat zamieszkał w Jeżewie koło Tykocina, w XVIII-wiecznym dworze w nowo nabytym przez jego ojca majątku.
Kształcił się w Warszawie, gdzie w latach 1858–1863 uczęszczał do szkoły Jana Nepomucena Leszczyńskiego, a w roku 1867 ukończył Szkołę Główną. Na jego zainteresowania mieli wpływ Julian Bartoszewicz, historyk, literaturoznawca i encyklopedysta oraz Józef Ignacy Kraszewski, którzy bywali w majątku jego ojca.
W roku 1868 rozpoczął studia na Uniwersytecie Jagiellońskim z zakresu historii i archeologii. Na jego dalszą pracę etnograficzną miał wpływ spotkany w Krakowie Wincenty Pol, a także Oskar Kolberg.
Od roku 1872 zamieszkał w majątku rodzinnym w Jeżewie, gdzie gospodarował na 1500-morgowym gospodarstwie. W roku 1883 ożenił się z Aleksandrą Jelską, córką etnografa i pisarza Aleksandra Jelskiego i bratanicą swego przyjaciela Michała Jelskiego. Mieli syna Stanisława i córkę Janinę.
Pierwsze prace etnograficzne podjął już w roku 1867. Nastepnie odbywał wędrówki etnograficzne i archeologiczne po ziemiach Polski i Wlk. Ks. Litwy. Swoje liczne zbiory gromadził w domu rządcy browarnego i murowanym lamusie. Po jego śmierci do 1939 r. mieściło się tu jego muzeum.
Gloger utrzymywał kontakty z wieloma ówczesnymi polskimi uczonymi i humanistami. W Jeżewie gościli m.in. etnograf Jan Aleksander Karłowicz, wspomniany już Julian Bartoszewicz, antropolog i etnograf Józef Tylko-Hryncewicz, folklorysta i przyjaciel z okresu studiów w Krakowie Michał Federowski oraz przyrodnik, pedagog i krajoznawca Wojciech Jastrzębowski. Przyjeżdżali propagatorzy nowoczesnego rolnictwa i sadownictwa: Brunon Dłużewski, Michał Girdwoyń i kolega z lat szkolnych Tymoteusz Łuniewski.
Jeżewo odwiedzali także literaci: Henryk Sienkiewicz – kolega Glogera z warszawskiej Szkoły Głównej, Eliza Orzeszkowa czy krewna matki Zygmunta, poetka Narcyza Żmichowska.
Bywali tu rysownicy: Michał Elwiro Andriolli – znajomy Glogera z Warszawy i Julian Maszyński – towarzysz jego wypraw krajoznawczych. Z muzyków przyjeżdżali do Jeżewa kompozytorzy Piotr Maszyński i Zygmunt Noskowski, a także wspomniany już skrzypek Michał Jelski.
W roku 1893 Gloger wydzierżawił majątek, zostawiając sobie jedynie dwór z ogrodem i sadem. Pod koniec życia w roku 1906 zamieszkał w Warszawie, tam też po śmierci pierwszej żony ożenił się powtórnie z Kazimierą z Weissenbornów Wilczyńską.
Po śmierci został pochowany na warszawskich Powązkach. 19 października 1911 roku jego zwłoki przeniesiono do nowego grobowca (kwatera 52-2-1/2) z pomnikiem wykonanym przez rzeźbiarza Czesława Makowskiego. Wyryto na nim napis: „Kochał przeszłość dla przyszłości”.
Swoje zbiory zapisał w testamencie Polskiemu Towarzystwu Krajoznawczemu, którego był jednym z założycieli i pierwszym prezesem, Towarzystwu Etnograficznemu, i Towarzystwu Bibliotek Publicznych w Warszawie oraz Muzeum Przemysłu i Rolnictwa.
Dziełem życia Glogera była "Encyklopedia staropolska ilustrowana" (1900–1903), która nadal jest cennym przewodnikiem po kulturze staropolskiej. Inne ważniejsze prace: "Obchody weselne" (1869), "Pieśni ludu" (1892), "Księga rzeczy polskich"(1896), "Rok polski w życiu, tradycji i pieśni" (1900).
Dwie publikacje – "Pieśni ludu" oraz "Encyklopedia staropolska ilustrowana" ukazały się dzięki sfinansowaniu edycji przez Witolda Zglenickiego uzyskanych za pośrednictwem Kasy Mianowskiego. Śmierć autora przerwała w połowie drugiego tomu encyklopedyczne wydawnictwo "Budownictwo drzewne i wyroby z drzewa w dawnej Polsce" (1907–1909, litery A–L). Napisał około 800 prac i artykułów.
Dzieła Zygmunta Glogera dostępne online: "Obrzęd weselny polski z pieśniami i przemowami", Warszawa 1901;
"Budownictwo drzewne i wyroby z drzewa w dawnej Polsce, T. 1 i 2", Warszawa 1907-1909;
"Dolinami rzek. Opisy podróży wzdłuż Niemna, Wisły, Bugu i Biebrzy", Warszawa 1903;
"Geografia historyczna ziem dawnej Polski", Kraków 1903;
"Encyklopedia staropolska, T. 1–4", Warszawa 1900–1903;
"Księga rzeczy polskich", Lwów 1896;
"Słownik rzeczy starożytnych", Kraków 1896;
"Sen Ziemianina", Łomża 1910.
Od roku 1983 łomżyńskie Społeczne Stowarzyszenie Prasoznawcze „Stopka” organizuje Konkurs im. Zygmunta Glogera. W konkursie przyznawane są nagroda i medal Zygmunta Glogera za szczególne osiągnięcia w badaniu, ochronie i rozwoju kultury. Wśród laureatów konkursu znalazły się takie osobistości polskiej humanistyki jak prof. Jan Miodek, Julian Krzyżanowski, Anna Kutrzeba-Pojnarowa, Czesław Hernas, Jadwiga Klimaszewska, Roman Reinfuss, Jacek Kolbuszewski, Dorota Simonides, Roch Sulima, Andrzej Strumiłło, Piotr Eberhardt. A także liczne grono pasjonatów i kontynuatorów dzieła Glogera w swoich „małych ojczyznach”.
Konkurs glogerowski w ostatnich latach znalazł mocnego sojusznika w Ministerstwie Kultury oraz samorządzie. Kapitule konkursu przewodniczył do roku 2015 prof. Janusz Tazbir, a obecnie prof. Henryk Samsonowicz.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz