Kiedy nasza samokontrola (odporność na pokusy) drastycznie spada? Można wyróżnić kilka stanów psychicznych, w których możemy spodziewać się takiego osłabienia.
Pierwszy – to stan zmęczenia i znużenia, gdy np. pod koniec dnia jesteśmy wyczerpani problemami. Do zmęczenia przyczynia się też brak snu.
Drugi – gdy jesteśmy głodni. Badacze zwracają uwagę, że złe odżywianie, prowadzące do drastycznych spadków glukozy sprawia, że tracimy energię, a tym samym trudniej jest nam zmagać się z problemami (por. R.F. Baumeister, J. Tierney, Siła woli, Poznań 2013, s. 76-79).
Trzeci – gdy odczuwamy jakąś niedogodność w postaci bólu fizycznego (choćby zęba). Cierpienie sprawia, że gdy nałoży się nań dodatkowy problem psychiczny mamy zbyt mało sił duchowych, aby zmagać się ze słabościami.
Czwarty – to typowy stres, wynikający z problemów w pracy, kłopotów pieniężnych, chorobą dziecka itp.
Wreszcie piąty – to specyficzny rodzaj stresu związany z konkretną sytuacją, gdy np. śpieszymy się i nagle napotykamy jakiś problem (zepsuty samochód, trudności ze znalezieniem klucza przed wyjściem z domu itp).
Te przykładowe (ale wszystkim znane) sytuacje mogą się na siebie nakładać i wtedy siła ich negatywnego oddziaływania się sumuje.
Jak zachować się w obliczu osłabienia psychicznego i fizycznego? Czy możemy na nie odpowiednio zareagować? Oto siedem reakcji na stan obniżenia samokontroli.
1. Znaczenie wiedzy
Już sama świadomość, że oto znajdujemy się w szczególnej sytuacji, paradoksalnie może nas zmobilizować do większego wysiłku obronnego.
Z jednej strony bardziej koncentrujemy się na walce z pokusami, z drugiej – intensywniej szukamy rozwiązań wspierających tę walkę.
2. Unikanie sytuacji osłabiających samokontrolę
Zdając sobie sprawę z obniżenia zdolności do samokontroli, możemy robić wszystko, żeby tych sytuacji unikać bądź maksymalnie łagodzić skutki ich oddziaływania. Chodzi tu o właściwe odżywianie się, wysypianie, rozsądne planowanie czasu, unikanie niepotrzebnych stresów itp.
Problemem jest to, że pomimo najlepszych chęci nie zawsze da się uniknąć zmęczenia, znużenia itp. Wcześniej czy później trzeba będzie się z nimi zmierzyć.
3. Unikanie podejmowania ważnych decyzji
Jeśli nie jesteśmy w stanie pozbyć się stresu, to mając świadomość osłabienia naszej odporności na pokusy, powinniśmy powstrzymać się przed podejmowaniem niektórych działań lub/i ważnych decyzji.
Słowem – przeczekać ten stan i wrócić do danej sprawy wtedy, gdy będziemy wypoczęci, a nasz umysł i siła woli (zdolności samokontroli) będę odpowiednio zregenerowane.
4. Ustalić zachowania graniczne
Niestety, nie zawsze da się odłożyć pewne działania czy decyzje, dlatego wskazane jest wcześniejsze przemyślenie danej sprawy i ogólne ustalenie zachowań granicznych.
Pamiętajmy – gdy jesteśmy poddawani stresowi i zmęczniu, przestajemy myśleć trzeźwo i jasno. Budzą się w nas złe emocje (gniew, strach, smutek), które prowadzą do błędnych decyzji i pochopnych zachowań, dlatego trzymanie się wytycznych, co do zachowań granicznych, będzie najlepszym rozwiązaniem.
Ustalmy zatem jak będziemy postępowali, aby nie ujawnić objawów gniewu, zdenerwowania? Na przykład: będziemy milczeli lub niewiele się odzywali; skoncentrujemy się na tym, co właśnie robimy, a nie na rozmowie, ewentualnie pod byle pretekstem opuścimy dane pomieszczenie (przerwiemy denerwującą nas rozmowę).
6. Ustalić szczegółowy plan zachowań
O ile w poprzednim przypadku nasze wytyczne były dosyć ogólne, to tutaj mamy do czynienia z ich bardziej uszczegółowioną formą, która uwzględnia rożne warianty rozwoju sytuacji.
Nie uciekamy, nie milczymy, ale planujemy sobie, jak zachowamy się w przypadku wystąpienia czynnika A i gdy nałoży się nań czynnik B, itd.
Przykładowo: jesteśmy zmęczeni, wracamy z pracy. Zakładamy, że prawdopodobieństwo wybuchu gniewu przy lada okazji jest wysokie. Zastanawiamy się, co może spowodować taki wybuch? Przewidujemy, że może to być choćby marudzenie dziecka. Ustalamy, jak się wtedy zachowamy, co odpowiemy itp.
(Na temat sposobów radzenia sobie w sytuacjach z osłabioną samokontrolą por. R.F. Baumeister, dz. cyt. Dwa opisane w punkcie 5 i 6 działania odpowiadają mniej więcej określeniom: “jasne linie” oraz “intencje wdrożeniowe”, które używane są w psychologii. Określenie “jasne linie” zapożyczono z kolei z języka prawniczego, tamże, s. 222, 274-275).
7. Wzmocnienie motywacyjne i duchowe
Mając świadomość, że zbliża się stan, w którym jesteśmy narażeni na silniejsze działanie pokus, powinniśmy jeszcze raz przypomnieć sobie wnioski czy strategie postępowania, o których wspominałem w dwóch poprzednich punktach. Zajmie nam to niewiele czasu (2-3 minuty), a korzyści będą duże.
Jest to o tyle ważne, że zmęczenie, stres, mnogość zdarzeń w ciągu dnia, sprawia, że nie tylko obniżają się nasze zdolności samokontrolne, ale zapominamy też o wcześniejszych ustaleniach, co do naszych zachowań (Zasady zwalczania pokus omówiłem szczegółowo w >>> TYM MOIM KURSIE AUDIO).
W obliczu zbliżającej się trudnej sytuacji warto też pamiętać o krótkiej modlitwie z prośbą o duchowe wsparcie.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz