Encyklopedia Staropolska podług autorów różnych. dodał(a) nowe zdjęcie do albumu: Portrety wiek XIX i początek XX.
Krystyn Lach Szyrma (ur. 17 grudnia 1790 w Wojnasach, zm. 21 kwietnia 1866 w Devonport) – polski filozof, pisarz i publicysta, tłumacz, działacz polityczny.
Urodził się w rodzinie chłopskiej noszącej nazwisko Lach. Jego pradziad przybył do miejscowości Wojnasy najprawdopodobniej w latach 20. XVIII wieku „z jakiejś miejscowości leżącej na Suwalszczyźnie, blisko granicy wschodniopruskiej”.
Wychowaniem uzdolnionego chłopca zajął się pastor J.F. Schrage w Wieliczkach, który na swój koszt wysłał go w 1804 roku do szkoły miejskiej w Królewcu, z perspektywą „kształcenia się na pastora”. Tu zaopiekował się chłopcem Ignacy Żegota Onacewicz, który rozbudził w nim świadomość narodową i namówił na studia w Wilnie. Wówczas młody Lach przyjął przydomek Szyrma (od nazwiska znanego na Polesiu rodu szlacheckiego)[2]. Gimnazjum ukończył w 1811 roku, potem studia na Oddziale Literatury i Sztuk Wyzwolonych Cesarskiego Uniwersytetu Wileńskiego, gdzie w 1813 roku uzyskał stopień magistra filozofii.
Dzięki zainteresowaniom etnograficznym znalazł się w gronie prekursorów romantyzmu. Zachował się też opis podróży z 1819 roku autorstwa samego Szyrmy. Umieściła go, podpisując kryptonimem K.L.S., Klementyna z Tańskich Hoffmanowa w swoim czasopiśmie Rozrywki dla Dzieci, przedrukowane później w jej Dziełach 1975 t.5. Warto dodać, iż z popularną wówczas pisarką łączył go bliski związek (spotkania, korespondencja). Z 1819 roku pochodzi jego przeróbka Lenory Bürgera. W 1820 roku odbył Lach Szyrma ze swym wychowankiem podróż do Szwajcarii i Wielkiej Brytanii. W 1821, gdy polscy arystokraci, którym towarzyszył złożyli hojny dar bibliofilski szkockiej Bibliotece Notariuszy w Edynburgu, Lach-Szyrma dołączył do niego kilka cennych książek[4]. W 1823 roku wydał w Edynburgu pracę Letters Literary and Political on Poland... uznaną „za pierwszą w języku angielskim syntezę dziejów kultury i literatury polskiej i słowiańskiej”. Po powrocie do kraju w 1824 roku otrzymał katedrę filozofii na Królewskim Uniwersytecie Warszawskim. Oprócz filozofii wykładał także antropologię, prawo natury i logikę. W 1825 uzyskał doktorat z filozofii. Jego trzytomowe dzieło Anglia i Szkocja. Przypomnienia z podróży... (Warszawa, 1828) zyskało dużą popularność i dało mu członkostwo zwyczajne Towarzystwa Warszawskiego Przyjaciół Nauk.
Podczas powstania listopadowego „samorzutnie” utworzył Gwardię Akademicką, zostając jej dowódcą w stopniu pułkownika. Za zbyt radykalną działalność usunięty został przez Chłopickiego i wysłany z misją Rządu Narodowego do Anglii. Aresztowany na granicy pruskiej, przez kilka tygodni przebywał w więzieniu we Wrocławiu. Po powrocie do Warszawy wstąpił jako ochotnik do korpusu gen. H. Ramoriny, a po jego kapitulacji w Galicji przedostał się do Anglii i osiadł najpierw w Edynburgu, potem w Devonport. Na emigracji należał do konserwatywnego obozu zwolenników A.J. Czartoryskiego.
Był jednak przede wszystkim pisarzem i publicystą, członkiem emigracyjnych towarzystw literackich, autorem kilkudziesięciu artykułów o Polsce, tłumaczem na angielski utworów polskich pisarzy i poetów, m.in. Ksiąg narodu i pielgrzymstwa Adama Mickiewicza. Drukował też korespondencje i tłumaczenia z angielskiego w czasopismach polskich, jak „Gazeta Codzienna”, „Gazeta Warszawska”, „Czas”. W 1846 roku uzyskał obywatelstwo angielskie. Zmarł 21 kwietnia 1866 roku w Devonport.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz